Chomiki pod lupą: wibryssy

Tym postem chciałabym rozpocząć mini-serię, którą zatytułowałam "chomiki pod lupą". Dotyczyć będzie ich budowy anatomicznej. Skupię się nie tylko na wyglądzie zewnętrznym, ale w sposób nieinwazyjny zajrzymy i do wnętrza chomiczków. :)

Dzisiaj dowiemy się co nieco o wibryssach. Zapraszam do czytania!

Wibryssy - definicje

​Słowo możemy napisać zarówno przez jedno jak i przez dwa "s". Obydwie wersje są poprawne według słownika języka polskiego. Możemy zatem przeciągać wibryssy lub krótko opowiedzieć komuś o wibrysach. Co jeszcze powie nam słownik?

wibrysy, wibryssy
1. «długie, sztywne włosy czuciowo-dotykowe u zwierząt»
2. «sztywne włoski wyrastające w przedsionku nosa»
słownik języka polskiego, PWN

Krótko i treściwie. I właściwie mogłabym na tym etapie zakończyć, gdybym nie była dociekliwa :) Ale ja chcę wiedzieć więcej! Zaglądam do leksykonu i znajduję interesujące mnie zagadnienie pomiędzy wibrometrem a przedrostkiem wice-.

wibryssy - długie, sztywne włosy czuciowe dotykowe u zwierząt, np. kotów; wyrastają głównie na wardze górnej (tzw. wąsy), dolnej i podbródku.
Nowy Leksykon PWN; 1998; 

Znowu wiemy coś więcej. W książce ABC przyrody (wyd. Reader's Digest Przegląd) niestety trochę zbyt ogólnie potraktowano ten ciekawy narząd, jakim są wibryssy i jedynie wspomniano o ich istnieniu, przy określaniu innych funkcji futra (poza ochronną).
W zasadzie można połączyć wszystkie informacje i nazwać wibryssy krótko: włosami czuciowymi.

​Funkcje

Wszystkie chomiczki są posiadaczami wibryssów, Łatwo je zauważyć, gdyż są długie i dosyć sztywne. Dodatkowo, zaintrygowany jakimś ciekawym zapachem chomik szybko porusza noskiem, przez co wibryssy drżą poruszone przez nozdrza.
Wibryssy są doskonale unerwione (posiadają od 50 do 100 włókien nerwowych) i ukrwione, przez co błyskawicznie informują mózg o zetknięciu się z przeszkodą. Drobne przekaźniki są w stanie wyczuć nawet najmniejsze zmiany w otoczeniu i zbadać najdrobniejsze elementy. Dostarczają informacje na temat wielkości i kształtu dotykanych elementów a także faktury powierzchni terenu. 
Dobrze wiecie, że chomiki są nocnymi stworami. Wychodzą, gdy jest już zupełnie ciemno, chociaż i w tym wypadku zdarzają się wyjątki. Na ich nieszczęście - nie posiadają sokolego wzroku. Ale matka natura nie była aż tak okrutna by skazywać chomiczki na śmierć bez szans. Aby nie wpaść w kłopoty po ciemku, wykorzystują słuch, węch i wibryssy do bezpiecznego poruszania się po terenie. "Wąsiki" pomagają w poruszaniu się w słabo oświetlonych, ciasnych pomieszczeniach (na przykład w podziemnych korytarzach).
Wibryssy doskonale radzą sobie w identyfikowaniu zmian ciśnienia oraz wibracji powietrza, które umożliwiają im wyczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa (przykładowo drapieżnika) oraz niewidzialnych w mroku przeszkód.

---

​Jak to działa?

​Spróbuję wyjaśnić proces, jaki odbywa się podczas zetknięcia wibryssów z przeszkodą na podstawie prostego schematu.
Oczywiście droga danych, które pobrały nerwy, jest bardzo szybka i trwa dosłownie ułamki sekund. Informacje docierające do pnia mózgu zostają przesłane, zgodnie z kategorią informacji, którą niosą, do kory baryłkowej, śródmózgowia lub móżdżku. Tam są analizowane, by wreszcie wystosować odpowiednią reakcję (na przykład: zatrzymaj się - przeszkoda na drodze). Po wykonaniu zadania chomik otrzymuje informację odnośnie terenu - wie gdzie jest i czego się może spodziewać.
Wibryssów nie powinno się nigdy przycinać, skracać ani uszkadzać. Powoduje to dezorientację i ból. Umyślne uszkadzanie ciała może być ścigane z urzędu, o czym już pisałam tutaj.

---

Odcięcie kotu wibryssów przyczynia się do uwstecznienia zdolności wyczuwania przeszkód czy ofiar na dystans. A. Vogel, H. Schneider

Kot pozbawiony wąsów przez spory czas odczuwa dyskomfort fizjologiczny, czując się nieswojo i bardzo niepewnie. D. Taylor

Cytowane fragmenty odnoszą się co prawda do kotów, natomiast dotyczy wszystkich zwierząt posiadających włosy czuciowe. Szczególnym okrucieństwem jest celowe okaleczanie w ten sposób dzikich zwierząt, ponieważ zmniejsza to drastycznie ich szansę na przeżycie w naturalnym środowisku. Zwierzę nie będzie w stanie zdobyć pożywienia, a także narażone zostanie na ataki ze strony drapieżników, których nie będzie w stanie wykryć.

​Ciekawostki

• Kiwi posiadają włosowate pióra, które pełnią funkcję wibryssów.
• Popularne "kule do biegania" powodują dezorientację u zwierząt wyposażonych w wibryssy, poprzez odizolowanie ich od bodźców, dlatego powinno się zaniechać ich stosowania.
• Niektóre osoby wierzą, że znalezione wibryssy kota przynoszą szczęście.
• Popularna karma dla kotów "Whiskas" wzięła swoją nazwę od wibryssów (whisker oznacza po angielsku wibryss).
• W wibryssy wyposażone są wyłącznie niektóre ssaki.
• Odpowiedniki wibryssów coraz częściej stosowane są w robotyce jako receptory czuciowe (np. w laboratorium w Bristolu).

Podczas pisania, oprócz podanych w tekście źródeł, korzystałam z serwisu zpazurem.pl, pracy magisterskiej pt. "Wibrysy – niezbędne włosy w  życiu zwierząt?" (UPW), oraz z własnej wiedzy, nabytej na zajęciach.

Może znacie inne ciekawostki dotyczące wąsów? Podzielcie się w komentarzu!
I koniecznie dajcie znać, czy podoba Wam się ta seria. :) 
Zachęcam do obserwowania Chomiconu na Facebooku: zapraszam.

Wpis archiwalny - przeniesiony z poprzedniego adresu.

Zobacz wpis na blogspocie